Artykuł Czytelnika: „Lalka” i jej 5 kontynuacji.

Autor: tomirex
Środa, 10 września 2025, 23:16

Książki posiadają wielką siłę i magię, szczególnie te będące arcydziełami i skarbami literatury danego kraju. Bez wątpienia do tej elity należy powieść „Lalka” autorstwa Bolesława Prusa. Jej treść, czyli przekaz i refleksja czytelnika po jej uważnym, dojrzałym przeczytaniu, potrafią wywrzeć silne emocje i zadumę, gdyż rację miał pisarz twierdząc w roku 1889 w jednej ze swoich kronik tygodniowych, że „kto 'Lalkę' przeżył, wiele przeżył.”
Mam nadzieję, że znasz już tę książkę i jeśli jako lektura szkolna wydała się zbyt długa lub nudna, daj jej proszę drugą szansę. Kto odkrył jej potencjał ten wie, że potrafi ona być wręcz „przeżyciem egzystencjalnym” i znam setki osób, które podobnie jak ja, mają ją żywo i bezustannie w pamięci. Dlaczego? Nie będę dziś pisał o sile i magii tej książki, gdyż to temat na osobny felieton, lecz skupmy się na równie ważnym pytaniu: „Co działo się dalej?” - udzielę zaraz arcyważnej odpowiedzi na tę dręczącą nas kwestię.

Jakie były późniejsze koleje wszystkich jej bohaterów, skoro Bolesław Prus pozostawił zakończenie otwarte? Skro celowo nie rozstrzygał losów jej postaci (z wyjątkiem Ignacego Rzeckiego), musimy to uszanować. Rozumiem intencje autora, dla których podjął taką decyzję i nie każdy czytelnik pragnie kontynuacji.
Po przeczytaniu książki większość osób analizuje wydarzenia i zachowania bohaterów "Lalki" snując przewidywania dalszych kolei ich życia: Czy Izabela Łęcka pozostanie w wiedeńskim klasztorze? Wokulski zginął wysadzając ruiny zamku w Zasławiu, czy wrócił do pracowni Geista w Paryżu? Co się stało ze Stawską i Ochockim, którzy otrzymali pokaźne sumy pieniędzy w testamentach – ona od Rzeckiego, on od Stacha? Jak długo żył jeszcze doktor Szuman i działał sklep prowadzony przez młodego Szlangbauma, wobec nasilających się antyżydowskich zachowań? Te i dziesiątki pytań może zadać sobie każdy z nas, a ja przedstawię Tobie pięć możliwych i „gotowych” odpowiedzi, a jedną opiszę szczegółowo.
Od wielu lat staram się czytać wszystkie dostępne książki, opracowania, wartościowe artykuły dotyczące pisarza i jego twórczości. Wybrałem i przedstawiam w kolejności alfabetycznej pięć tytułów, które zostały opublikowane w dużych nakładach (są łatwo dostępne i tanie), mają różnorodne pomysły, więc potrafią trafić w różne gusta literackie:
1. „Alkaloid” autor (nieznany) pod pseudonimem Aleksander Głowacki. Wyd. Powergraph, Warszawa, 2012. Moja własna recenzja w kluczowych słowach: Wokulski w Azji Wschodniej, podróże w czasie, narkotyki, Tesla, Einstein, Witkacy, Ochocki, fantastyka.
2. „Córka Wokulskiego” autor Roman Praszyński. Wyd. mwk, Warszawa, 2012. Moja własna recenzja w kluczowych słowach: córka Wokulskiego Natalia, cyrk, przemoc, Rosja, seks, wulgaryzmy, nieobyczajna Łęcka, archanioły, Emil (młody Głowacki) – syn Prusa.
3. „LALKI” autorka Alicja Pruś. Wyd. Siedmioróg, Wrocław, 2013. Moja własna recenzja w kluczowych słowach: Wokulski, śledztwo, baron Krzeszowski, Meliton, Stawska, lalki, Maruszewicz, opis wielu miejsc Warszawy.
4. „Stanisław i Izabela – Epilog Lalki” autor Piotr S. Wirski. Wyd. Oficyna Wydawnicza MOST, Warszawa, 1997. Moja własna recenzja znajduje się poniżej listy, gdyż tej książce poświecę więcej uwagi.
5. „Wokulski w Paryżu” autor Krzysztof Rutkowski. Wyd. słowo/obraz/terytoria, Gdańsk, 2010. Moja własna recenzja w kluczowych słowach: Wokulski, Paryż, Suzin, mazagran i pijaństwo, Geist, melancholia i filozofia.
W tym felietonie (zapraszam do wcześniejszych) skupię się konkretnie na książce pt. „Stanisław i Izabela – epilog Lalki” autorstwa Piotra S. Wirskiego i tutaj szybko wyjaśnię, że tajemniczy autor przyjął pseudonim dawnego rządcy kamienicy kupionej przez Wokulskiego, przyjaciela Ignacego Rzeckiego. Nie wyjawię puenty tej książki, aby „nie spojlerować” i zachęcam do jej przeczytania, gdyż jest tego warta. Otóż jest ona „najdelikatniejszą” oraz najszczęśliwszą z wszystkich znanych mi kilkunastu mniej lub bardziej popularnych, oficjalnych i „fachowo” napisanych kontynuacji oryginalnej „Lalki”. To jej wielka zaleta. Napisana została ze smakiem i literackim rozsądkiem, czyli nie epatuje seksem, przemocą, wulgaryzmami, akcją science fiction.
Myślisz może, że jest z tego powodu nudna? Nie, jest po prostu napisana w duchu i poszanowaniu oryginalnej koncepcji literackiej samego Bolesława Prusa. Oto pierwsze zadanie z jej tylnej okładki: „Stanisław Wokulski nie popełnił samobójstwa, nie zginął w ruinach Zasławia, a Izabela Łęcka ani nie schroniła się w klasztornej celi, ani nie rzuciła w wir nowych romansów.” Mało tego, ucieszy serce każdego czytelnika fakt, iż Łęcka przekazała kwiaty na grób Rzeckiego, Stach odnalazł szczęście i odniósł niebywałe sukcesy, które zostały wreszcie zauważone i docenione! Dowiemy się w tej książce dokładnie o losach Suzina, Wąsowskiej, Ochockiego, Mraczewskiego i Klejna. Zwiedzimy wraz z bohaterami wiele miast (na pewno polubisz portowe Ipswich), a nawet popłyniesz do Afryki! Wielkie wrażenie zrobi na Tobie wewnętrzna przemiana Izabeli Łęckiej. Dzięki tej książce my także uspokoimy się emocjonalnie znając możliwą (hipotetyczną) odpowiedź na dręczące pytania: „Jak potoczą się losy bohaterów 'Lalki', co będzie dalej?”. Nie ukrywam, że książka kończy się happy endem, jest diametralnie inna od wyżej wspomnianych „alternatyw” i ucieszy serce zatroskanych czytelników! Celowo wspomniałem niewiele jej treści, abyś chciał(a) ją poznać. Już wiesz, że mamy do wyboru kilka publikacji, o których powyżej wspomniałem, a każda minuta poświęcona „Lalce” lub książkom jej dedykowanym jest wartościowa, dlatego często powtarzam i wspierajmy hasztag #lalkaforever